Porady logopedy

Kiedy logopeda diagnozuje u badanego dziecka wadę wymowy to jednocześnie diagnozuje u niego opóźnienie rozwoju mowy. Zatem jeśli opóźnienie już nastąpiło, będzie się ono tylko i wyłącznie pogłębiać, nigdy nie ustąpi samoistnie. Aby rozwój dziecka przebiegał harmonijnie, spełnione muszą być odpowiednie warunki, które niezbędne są do prawidłowego funkcjonowania. Każde zachowanie pojawiające się u dziecka jest sygnałem dla kolejnych, następujących rozwojowo.
W przypadku braku zachowań charakterystycznych dla danego wieku dziecka (jak np. gest wskazywania palcem w 8 miesiącu życia), możemy być pewni, że kolejne pojawią się znacznie później lub nie pojawią się w ogóle. Wynika to z niewystarczającej stymulacji funkcji poznawczych dziecka, więc jeśli Rodzic zauważa u dziecka niepokojące sygnały związane z nieprawidłowym rozwojem mowy, powinien jak najszybciej zgłosić się do logopedy, który udzieli wskazówek dotyczących sposobu poprawienia artykulacji.

 Pokonywanie kolejnych etapów rozwojowych warunkuje zdobywanie oczekiwanych umiejętności i prawidłowy rozwój dziecka.

ALE!

 Brak kluczowych zachowań powoduje opóźnienia rozwojowe
i wskazuje na konieczność stymulacji.

Każde zachowanie rozwojowe ma swój określony czas, w którym powinno się pojawić. Dotyczy to umiejętności wzrokowych, myślowych, słuchowych, manualnych, ale również artykulacyjnych. Błędną tezą jest, iż dziecko 5-letnie ma jeszcze czas na wymowę głosek sz, rz, cz, dż, a 6-letnie nie musi wypowiadać r. W momencie rozpoczęcia nauki szkolnej rozwój mowy dziecka powinien być zakończony, zatem nie mogą występować żadne zaburzenia artykulacji. Należy wziąć pod uwagę, iż trudności artykulacyjne obserwowane u dzieci powyżej piątego roku życia zawsze wskazują na jakieś zaburzenia rozwojowe (różnego stopnia i zasięgu) i mają ogromny wpływ na przebieg nauki szkolnej. Wady te znacznie utrudniają naukę czytania i pisania, ponieważ błędy wymowy przenoszą się na błędy w piśmie.

Na to pytanie nie da się nigdy odpowiedzieć na pierwszym spotkaniu. Prawidłowy przebieg terapii, jej tempo i efekty zależą od wielu czynników. Szczególnie ważne jest kompleksowe oddziaływanie, systematyczność i właściwy dobór ćwiczeń. Praca logopedy zawsze musi być skorelowana z systematyczną pracą rodziców z dzieckiem w domu. Spotkania z logopedą trwają najczęściej 60 minut i odbywają się raz w tygodniu i są one przede wszystkim ukierunkowaniem terapii na kolejne etapy korygowania wad wymowy czy zaburzeń komunikacji językowej. Po wizycie u logopedy rodzic zawsze powinien otrzymać materiały do ćwiczeń w domu. Innymi czynnikami wpływającymi na przebieg terapii są np.: predyspozycje umysłowe dziecka, rodzaj zaburzenia i jego głębokość, wiek, nastawienie do prowadzonej terapii (motywacja), sprawności aparatu artykulacyjnego. Trzeba pamiętać, że im wcześniej rozpocznie się terapia, tym większe prawdopodobieństwo, że szybciej pojawią się oczekiwane efekty, bowiem im młodsze dziecko tym większe ma ono możliwości poznawcze.

Seplenienie międzyzębowe: przy artykulacji głosek dentalizowanych (sz, ż, cz, dż, s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź) oraz t,d,n język wsuwa się między zęby w linii środkowej lub bocznej.

Przyczyny:

• zgryz otwarty;
• brak pionizacji języka;
• obniżone sprawności motoryczne narządów mowy.

Rotacyzm: polega na nieprawidłowej wymowie głoski r

Przyczyny:

• nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych (języka, anomalie podniebienia twardego np.: podniebienie gotyckie, wady zgryzu);
• niska sprawność języka;
• naśladowanie nieprawidłowych wzorców;
• zaburzenia słuchu fonemowego.

Kappacyzm i gammacyzm: polega na nieprawidłowej artykulacji głosek tylnojęzykowych k, ki, g, gi, ch, chi.

Przyczyny:

• niska sprawność motoryczna języka;
• zaburzenia słuchu fonemowego.

Lambdacyzm: nieprawidłowa artykulacja głoski l

Przyczyny:

• niska sprawność motoryczna języka;

• zaburzenia słuchu fonemowego;

• brak pionizacji języka;

• nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych (języka, anomalie podniebienia twardego np.: podniebienie gotyckie, wady zgryzu).

Mowa bezdźwięczną: polega na niewymawianiu głosek dźwięcznych (b, bi, d, g, gi, dz, dż, dź, w, wi, z, ż, ź) i zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi.

Przyczyny:

• zaburzenia słuchu fonemowego;

• upośledzenia słuchu, niedosłuch lub głuchota;

• nieprawidłowa praca wiązadeł głosowych;

• zaburzenia kinestezji artykulacyjnej.

Niezakończony rozwój mowy: stwierdzamy, gdy w wymowie dziecka do piątego roku życia występują substytucje głoskowe nie wykraczające poza inwentarz głosek polskich. To znaczy: jeśli dziecko zastępuje głoskę, której nie wymawia, inną głoską, dla niego łatwiejszą do realizacji.

Opóźniony rozwój mowy: mowa dziecka 6-letniego (czynność mówienia i/lub rozumienia) wykształca się z opóźnieniem w stosunku do normy rozwojowej. Dotyczyć może wszystkich poziomów języka (zaburzenia artykulacji, ograniczony zasób słownictwa, trudności z budowaniem zdań, popełnianie błędów gramatycznych).

Przyczyny niezakończonego i opóźnionego rozwoju mowy:

• zaburzenia rozwoju fizycznego (dużej i małej motoryki);

• zwolnione tempo formowania się lateralizacji stronnej;

• skrzyżowana, rzadziej lewostronna lateralizacja;

• brak dominacji lewej półkuli dla funkcji mowy;

• zaburzenia słuchu fonemowego;

• zaburzenia spostrzegania (słuchowego i/lub wzrokowego i/lub kinestetyczno-ruchowego);

• zaburzenia procesu integracji bodźców;

• zaburzenia uwagi;

• brak stymulacji w najbliższym otoczeniu dziecka;

• nieprawidłowa sytuacja socjolingwistyczna dziecka.

Jąkanie: zaburzenie płynności mowy, które ujawnia się w procesie komunikacji słownej.

Przyczyny:

• nadmierne napięcie mięśni narządów oddechowych, fonacyjnych, artykulacyjnych;

• brak koordynacji ruchowej tych narządów;

• trudności adaptacyjne

• leworęczność;

• nieprawidłowy tor oddechowy;

• długotrwały stres;

• zaburzenia rozwoju mowy;

• wyuczone zachowania werbalne.