Od najmłodszych lat życia dziecka, matki – często nawet nieświadomie – starają się dostosować swój sposób mówienia do możliwości percepcyjnych dziecka. W literaturze określa się to mianem stosowania tzw. mowy matczynej. Wypowiedzi uproszczone semantycznie (używanie słów bliskich dziecku) i syntaktycznie (budowanie krótkich, jasnych komunikatów) są łatwiej przyswajane przez dziecko. Dodatkowo matka wyraźnie zwalnia tempo i podwyższa ton swojego głosu, co powoduje, że malec pozostaje w stanie gotowości i napięcia, znacznie lepiej skupia swoją uwagę.
Zróżnicowanie tonu swojego głosu wykorzystać można podczas „czytania” książeczek wspólnie z dzieckiem już od najmłodszych lat. Kilkumiesięczna pociecha wsłuchuje się w wypowiedzi osoby dorosłej, próbuje naśladować jej działanie, wskazuje palcem obrazki bądź jego elementy i w ten sposób prowadzi dialog z dorosłym. Z biegiem czasu wspólnie z opiekunem opowiada o postaciach, wydarzeniach za pomocą samogłosek i wyrażeń dźwiękonaśladowczych. Nie bez powodu użyty został termin „dialog”, rodzic bowiem prowokuje wypowiedzi dziecka za pomocą kierowanych do niego pytań np.: Gdzie jest kurka? Jak mówi kurka?, ale również tłumaczy dziecku niezrozumiałe, wskazywane przez niego elementy rzeczywistości.
Obrazki jako pomoc w rozwoju mowy dziecka
Dzieci w wieku 3-6 lat przygotowujemy do rozszerzania pola widzenia na obrazku sytuacyjnym za pomocą dostrzegania coraz większej ilości elementów. Proces ten przebiega w następujących etapach:
- Nazywanie tego CO JEST na obrazku, wymienianie poszczególnych jego elementów.
- Mówienie o tym CO SIĘ DZIEJE, zadawanie i odpowiadanie na pytanie co robi?
- Ujmowanie relacji między tym CO JEST, a tym CO SIĘ DZIEJE i domyślanie się przyczyn i skutków (DLACZEGO TAK SIĘ DZIEJE?).
- Ocenianie postępowania bohaterów.
Należy pamiętać o dostosowaniu stopnia trudności obrazka do wieku i możliwości dziecka.
Rozmowa dotycząca treści obrazka sytuacyjnego daje możliwość ćwiczeń gramatycznych, wdrażających do właściwego stosowania części mowy, form odmiany, budowania pełnego zdania i wiązania zdań w dłuższą wypowiedź.
Rozmowy z dzieckiem
W wieku przedszkolnym dziecka rozmowy z nim warto prowadzić w taki sposób, by nie odpowiadało wyłącznie na pytania prowokujące odpowiedź: tak lub nie, ale by również zadawało pytania, uczyło się wyjaśniać i argumentować swoje wypowiedzi. Rolą rodzica jest nie tylko aktywnie wysłuchać komunikatu dziecka, ale w razie błędów przeredagować go w prawidłowejformie i przekazać go za pomocą krótkich i poprawnych zdań.
Stopniowo wzbogacać można sposób komunikacji dzieci, poprzez ćwiczenia dotyczące strony leksykalnej, tzn. poszerzania słownictwa, poprzez rozbudowywanie go o:
- rzeczowniki – nazwy przedmiotów, osób, zwierząt, sprzętów,ubrań, produktów żywnościowych;
- czasowniki – nazwy czynności;
- przymiotniki – nazwy cech i właściwości, wielkości, kształtu, koloru, stanów emocjonalnych;
- przyimki – określające stosunki przestrzenne między obiektami (na, pod, obok, w, za).
Przydatne mogą okazać się różnego rodzaju obrazki, przedmioty, w tym zabawki bliskie dziecku.
Rozwój mowy leksykalnej
Rozwijanie strony leksykalnej powinno odbywać się w trzech etapach:
- ROZUMIENIE znaczenia danego wyrazu, zdania, tekstu (pokaż gdzie…., pokaż kto…., pokaż, co zrobił…..).
- POWTARZANIE nowych słów, wyrażeń, dźwięków.
- NAZYWANIE – samodzielne używanie przez dziecko w wypowiedziach spontanicznych nowo poznanych wyrazów.
Stymulacja rozwoju mowy dziecka (bez względu na jego wiek) może odbywać się podczas codziennych czynności, nie zakłócając ich przebiegu. Im więcej komunikatów językowych przekażemy maluchowi od pierwszych chwil jego życia, tym łatwiej w przyszłości rozwinie on swoje umiejętności komunikacyjne.
