Dominacja stronna czyli lateralizacja to zjawisko związane z preferencyjnym używaniem jednej strony ciała w wykonywaniu różnych czynności. Dotyczy ona głównie ręki, ale także nogi, oka czy ucha. U większości ludzi dominująca jest prawa strona, co oznacza, że preferują oni używanie prawej ręki, nogi lub oka w codziennych aktywnościach. W artykule przyjrzymy się, czym jest dominacja stronna, jakie ma znaczenie oraz jak kształtuje się w rozwoju człowieka.
Czym jest dominacja stronna?
Dominacja stronna, inaczej lateralizacja, odnosi się do przewagi jednej strony ciała nad drugą w wykonywaniu określonych zadań. Najczęściej mówimy o dominacji ręki – czyli praworęczności lub leworęczności – ale lateralizacja dotyczy także innych narządów, takich jak nogi, oczy i uszy.
Wyróżniamy kilka typów dominacji stronnej:
- Prawostronna – osoba preferuje prawą rękę, prawą nogę, prawe oko i prawe ucho.
- Lewostronna – osoba preferuje lewą rękę, lewą nogę, lewe oko i lewe ucho.
- Lateralizacja skrzyżowana – osoba może mieć różne dominujące narządy, np. prawą rękę i lewe oko.
- Brak wyraźnej dominacji – osoba używa obu stron ciała w podobnym stopniu, choć jest to rzadkie.
Jak kształtuje się dominacja stronna?
Dominacja stronna zaczyna się rozwijać w pierwszych latach życia dziecka. Najczęściej można zaobserwować preferencje w używaniu jednej ręki już około 2. roku życia. Należy jednak pamiętać, że pełna lateralizacja kształtuje się zazwyczaj do 6. roku życia. Warto jednak pamiętać, że u niektórych dzieci proces ten może trwać nieco dłużej, co nie musi być powodem do niepokoju.
Wczesna obserwacja lateralizacji jest ważna, ponieważ może mieć wpływ na rozwój innych umiejętności, takich jak pisanie, rysowanie czy koordynacja ruchowa. Jeśli dziecko nie wykazuje wyraźnych preferencji do używania jednej strony ciała, rodzice powinni zachęcać je do aktywności, które pomogą w ustaleniu dominacji.
Znaczenie dominacji stronnej w rozwoju
Dominacja stronna ma duże znaczenie dla codziennego funkcjonowania. Ustalona lateralizacja ułatwia wykonywanie wielu czynności, takich jak jedzenie, pisanie, a nawet sport. Osoby z wyraźną dominacją prawostronną lub lewostronną często wykazują większą sprawność manualną oraz lepszą koordynację ruchową po dominującej stronie.
Z kolei lateralizacja skrzyżowana może w niektórych przypadkach prowadzić do trudności, zwłaszcza w nauce pisania czy czytania. Warto więc obserwować dziecko pod kątem ewentualnych problemów, które mogą wynikać z braku wyraźnej dominacji jednej strony.
Jak wspierać rozwój dominacji stronnej u dziecka?
Wspieranie naturalnego rozwoju lateralizacji u dziecka jest kluczowe, aby mogło ono swobodnie korzystać z jednej strony ciała do wykonywania różnych zadań. Oto kilka prostych wskazówek:
- Zachęcanie do ćwiczeń manualnych – rysowanie, lepienie z plasteliny czy układanie klocków pomaga rozwijać umiejętności motoryczne i kształtować dominację ręki.
- Obserwowanie preferencji dziecka – rodzice powinni obserwować, którą ręką dziecko częściej sięga po przedmioty i nie zmuszać go do używania ręki przeciwnej.
- Konsultacja z logopedą lub terapeutą – jeśli dominacja stronna nie jest wyraźnie ukształtowana w wieku przedszkolnym, warto skonsultować się z logopedą, który pomoże ustalić, czy lateralizacja rozwija się prawidłowo.
Dominacja stronna, czyli lateralizacja, to zjawisko związane z preferencją używania jednej strony ciała w codziennych czynnościach. Zaczyna się rozwijać we wczesnym dzieciństwie i ma duże znaczenie dla sprawności manualnej oraz koordynacji ruchowej. Wspieranie dziecka w naturalnym rozwoju dominacji stronnej pomaga w nauce i ułatwia wykonywanie codziennych zadań.
